زمان ظهور زرتشت با همهٔ پژوهش‌های دانشمندان قدیم و جدید، هنوز هم در پردهٔ ابهام است. در این مقاله دیدگاه‌های فراوانی که دربارهٔ تاریخ ظهور زرنشت وجود دارد، مطرح می‌شوند. بطورکلی برای تاریخ ظهور زرتشت سه حوزهٔ زمانی مختلف در نظر گرفته شده‌است.
· زرتشت بیش از ۵۰۰۰سال پیش از مسیح میزیسته است.
· زرتشت حدود ۱۰تا ۱۲سده پیش از مسیح میزیسته است.
· زرتشت بین ۵تا ۶سده پیش از مسیح میزیسته است.
· زرتشت بیش از ۵۰۰۰سال پیش از مسیح می‌زیسته‌است.
کهنترین سند
کهنترین سندی که از زمان زندگی زرتشت در دست است از خانتوس لیدیایی یا کسانتوس یا زانتوس به انگلیسی(Xanthus) می‌باشد که در قرن پنجم پیش از میلاد می‌زیست و یکی از همراهان هرودوت و معاصر اردشیر یکم است. این سند می‌گوید که زرتشت ۶۰۰سال پیش از لشکرکشی خشایارشا به یونان میزیسته است. اما در نسخه‌های دیگر به جای ۶۰۰رقم ۶۰۰۰آمده‌است.
دیگر روایات یونانی
ارسطو شاگرد افلاطون می‌نویسد که زرتشت ۶۰۰۰سال پیش از وفات افلاطون می‌زیست.
اودوکسوس کنیدوسی شاگرد افلاطون که پیش از افلاطون درگذشت و از یاران نزدیک او بشمار می‌آمده است از گفتهٔ پلینیوس بزرگ می‌گوید که زرتشت ۶۰۰۰سال پیش از افلاطون میزیسته است.
هرمودوروس به انگلیسی(Hermodoros) شاگرد افلاطون می‌گوید زرتشت ۵۰۰۰سال پیش از جنگ یونان و تروا می‌زیسته‌است.
پلوتارخوس به انگلیسی (Plutarkhos) یا پلوتارک یونانی که در سال ۴۶پس از مسیح زاده شد و در سال ۱۲۵در گذشته‌است، زمان زرتشت را پنج هزار سال پیش از جنگ ترویا یاد می‌کند.
· زرتشت بین ۵تا ۶سده پیش از مسیح می‌زیسته‌است.
روایات ایرانی، که برپایهٔ منابع پهلوی مانند بندهشن و ارداویرافنامه تکیه دارند و پس از زوال نفوذ آیین زرتشت نوشته شده‌اند، زایش زرتشت را سه قرن پیش از اسکندر مقدونی می‌دانند. این روایت به وسیلهٔ بیرونی و مسعودی و دیگر نویسندگان ایرانی پایدار ماند و تا قرن گذشته نیز اعتبار خود را حفظ کرد.
صراحت و قطعیتی که روایات سنتی به تثبیت دورهٔ زندگی زرتشت در سیصد سال پیش از اسکندر داده‌اند، سبب شد که بعضی خاورشناسان، نظیر: فردیناند یوستی، گلدنر، وست، و ویلیامز جکسون این تاریخ را تقریباً نزدیک به تحقیق بدانند.
همزمانی زرتشت با پادشاهی گشتاسپ پدر داریوش یکم.
از آن‌جا که بیشتر پژوهشگران طرفدار تاریخ سنتی، مبنای کار را روی مقارن بودن زرتشت با گشتاسپ یا ویشتاسپ، پدر داریوش یکم قرار داده‌اند، نتیجه کار آنها یکسان است. چنان که هرتل و هرتسفلد از شباهت اسمی استفاده کرده، پدر داریوش یکم را با کیگشتاسپ یا کی ویشتاسپ یکی دانسته‌اند، ناگزیر، زمان زرتشت را سال ۵۰۰پیش از میلاد می‌پندارند.
کسانی چون وندیشمن، ویلیام گیگر، تیل، الدنبرگ، بارتولومه، ادوارد مایر، کریستن سن، مری بویس، ابراهیم پورداود و شاپور کاووسجی روایات سنتی را از همه جهات با دلایل قاطعی رد کرده‌اند.
منابع ایرانی پهلوی و پس از اسلام
در اوستای قدیم به زمان ظهور زرتشت اشاره‌ای نشده‌است. اما این مطلب، در دو رسالهٔ معروف پهلوی، یعنی بندهشن (کتاب آفرینش) و ارداویرافنامه، که هر دو در سدهٔ نهم و دهم میلادی تنطیم شده‌اند، مورد بحث قرار گرفته‌است. در کتاب بندهشن آمده‌است که زرتشت در سال ۲۵۸سال پیش از انقراض شاهنشاهی هخامنشی به بعثت رسید. اما در ارداویرافنامه، بعثت زرتشت ۳۰۰سال پیش از حمله اسکندر ذکر می‌شود و بنابراین، چون اسکندر ۳۳۰پیش از میلاد به ایران حمله کرده‌است، تاریخ تولد زرتشت در حدود ۶۶۰پیش از میلاد خواهد شد. مورخان ایرانی دورهٔ اسلامی مانند مسعودی و بیرونی، که جز منابع پهلوی اطلاعات دیگری در دست نداشتند، بعثت زرتشت را ۲۵۸سال قبل از حمله اسکندر ذکر کرده و آن را ۵۵۸پیش از میلاد دانسته‌اند.
· زرتشت بین ۱۰تا ۱۲سده پیش از مسیح میزیسته است.
بسیاری از ایرانشناسان، ده تا یازده سده پیش از مسیح را برای زمان ظهور زرتشت پیشنهاد می‌کنند.
زبان‌شناسان
بررسی‌هایی که در صد و پنجاه سال پیش، نخست در اروپا و پس از آن در آمریکا در زمینهٔ ادبیات و مذاهب و زبان‌های خاوری انجام شده، این موضوع را مورد بررسی قرار داده‌است. زبان اوستایی خویشاوند زبان سانسکریت است. گاتاها یا سرودهای مقدسی که به‌دست زرتشت ساخته شده‌اند، طنینی عتیق همانند سرودهای ریگ‌ودا، دارند. همچنین نزدیکی محسوسی میان دستور زبان و وزن و سبک سرودهای ریگ‌ودا، و دستور زبان و وزن و سبک گاتاهای زرتشت موجود است، و در حقیقت ساختمان صرفی زبان گاتاها از ساختمان صرفی سرودهای ریگ - ودا، ابتدایی‌تر و ساده‌تر است. در هر حال اکنون این دیدگاه وجود دارد که تصنیف گاتاها نمی‌تواند به طور جداگانه و در یک فاصله زمانی دور از زمان تصنیف وداها صورت گرفته باشد، و عصر زرتشت را حدود یک هزار سال پیش از مسیح می‌دانند.
تاریخ‌های پراکنده
دیدگاه جامعهٔ زرتشتیان ایران
در برخی منابع و کتاب‌های جدید، زادروز او ۶فروردین ۱۷۶۸پیش از میلاد و تاریخ درگذشت او ۵دی ۱۶۹۱پیش از میلاد ذکر شده‌است. خاستگاه این دیدگاه محاسبات ذبیح بهروز پژوهشگر ایرانی می‌باشد که در کتابش «تقویم و تاریخ در ایران» به چند روش روز زایش و رصد منسوب به زرتشت را محاسبه کرده است. چند دهه است که این محاسبات از سوی جامعهٔ زرتشتیان ایران به رسمیت شناخته شده و در گاهنما‌های زرتشتی (مانند گاهنمای راستی) به کار می‌رود ولی این امر از قدمت تاریخی نزد زرتشتیان برخوردار نیست به گونه‌ای که در نوشته‌های تاریخی زرتشتیان پس از اسلام از گاه‌شماری یزدگردی بهره گرفته شده‌است. تولد زرتشت در ششم فروردین از باورهای جدید و بدون منبع تاریخی است. زرتشتیان هند چنین ادعایی را به رسمیت نمی‌شناسند.
منابع
1.جوان، موسی. تاریخ اجتماعی ایران باستان. تهران:حق چاپ مولف. ۱۳۴۰
2.نیبرگ، هنریک ساموئل. ترجمهٔ نجم آبادی، سیف الدین. دین های ایران باستان. تهران:مرکز ایرانی مطالعهٔ فرهنگ‌ها، ۱۳۵۹
3.آموزگار، ژاله و تفضلی احمد. اسطورهٔ زندگی زردشت، تهران: انتشارات بابل، ۱۳۷۰
4.ابراهیم پورداوود؛ گات‌ها، قدیمی‌ترین قسمتی از نامه مینوی اوستا، تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۰۵
5.اوستا، گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه، انتشارات مروارید، تهران
6. مهدیزاده کابلی، خراسان بزرگ مهد آیین زرتشت، مشهد: نشر نوند، چاپ اول - ۱۳۸۱، ISBN964-6824-26-9.
7.کریستن سن، آرتور، مزداپرستی در ایران قدیم، ترجمهٔ دکتر ذبیح الله صفا، تهران: انتشارات هیرمند، چاپ چهارم، ۱۳۷۶
8.هاشم رضی، راهنمای دین زرتشتی، تهران: سازمان انتشارات فروهر، ۱۳۵۲
9.معین، محمد، مزدیسنا و تأثیر آن در ادبیات پارسی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۲۶
10.خورشیدیان، اردشیر. پاسخ به پرسش‌های دینی زرتشتیان. چاپ دوم، تهران: انتشارات فروهر، ۱۳۸۷، ISBN 978-964-6320-46-8.
نظرات شما عزیزان:
تبادل
لینک هوشمند
ورود
اعضا:
<-PollName->
آمار
وب سایت: